احتیاج به یک نهاد حد واسط برای بهبود زیست بوم ترویج علم در کشور
شمال برگ: به گزارش شمال برگ، رئیس انجمن ترویج علم ایران در نشست هم اندیشی مدل زیست بوم ترویج علم، اظهار داشت: در مدل زیست بوم ترویج علم احتیاج به یک واحد هماهنگ کننده وجود دارد که می تواند شورای ترویج علم، بعنوان نهاد واحد این نقش را به عهده گیرد.
به گزارش شمال برگ به نقل از ایسنا، دکتر اکرم قدیمی امروز در نشست «زیست بوم ترویج علم در ایران» با بیان اینکه پروژه ای با همکاری سازمان برنامه و بودجه در مورد ترسیم الگوی ترویج علم انجام شده است، اظهار داشت: هدف این نشست بیشتر طرح مساله است تا ببینیم برای بهبود زیست بوم ترویج علم باید چه کاری انجام داد.
وی با بیان اینکه ترویج علم طیف وسیعی از فعالیت ها، برای کاستن فاصله میان افراد و نهادهای تولیدکننده علم و عموم مردم است، اظهار داشت: به صورت کل، عموم مردم بعنوان کسانی هستند که هم بودجه تحقیقات علمی و فناورانه را تأمین می کنند و هم مصرف کنندگان علم و فناوری هستند. ولی در کشور ما به علت اینکه بودجه تحقیقات معمولا توسط دولت و پول نفت تأمین می شود، به این صورت نیست.
رییس انجمن ترویج علم ایران به موازات شکل گیری و توسعه علم در دوره انقلاب های علمی در اروپا، خیلی از دانشمندان و نهادهای علمی به این فکر افتادند که رابطه بین عموم مردم و علم را مستحکم تر کنند و در قرن های ۱۸ و ۱۹ گرایش برای عمومی سازی علمی شدت یافت و در قرن ۲۰ ترویج علم تبدیل به یکی از مؤلفه ها و عناصر جدانشدنی نهاد علم شد.
وی با بیان اینکه ترویج علم در عین جوان بودن، مفهومی پویا است، اظهار داشت: در اوایل سالهای دهه ۱۹۸۰، دولت های غربی به صورت جدی توجه خویش را به ترویج علم معطوف کردند و تلاش کردند که زمینه های مناسب را برای رشد آن فراهم نمایند.
قدیمی ضمن اشاره به شیوه های متفاوت ترویج علم، اظهار داشت: ترویج علم در قرن ۱۸ و ۱۹ تنها به صورت چاپ آخرین دستاوردهای علمی مطرح می شود، ولی هم اکنون اشکال جدیدی مانند فروشگاه های علمی، رستوران ها و کافه های علمی، پارک ها و موزه های علمی و کنفرانس های عمومی علمی به خود گرفته است و همین نشان دهنده تکامل و تغییرات ترویج علم است.
رییس انجمن ترویج علم ایران، ضمن بیان اینکه به علت شیوه های متفاوت ترویج علم، نمی توان تعریف واحدی از این مفهوم عرضه داد، توضیح داد: برای رسیدن به وفاق در امر ترویج علم، ایجاد زبان مشترک یا عبارتی که مورد قبول همگان باشد، ضروری می باشد. دو معنای گسترده در مورد ترویج علمی وجود دارد. نخستین معنای ترویج علم؛ فرایند اشاعه و انتشار علوم خاص به حیطه گسترده ای از مردم است و دیگری، تغییر دیدگاه عامه و تغییر فرهنگ مردم نسبت به استفاده از علم و منافع آن است.
وی ضمن بیان این که ترویج علم در راه تکامل خود سه مرحله مختلف پذیرش علم از جانب عامه، درک عامه از علم و مشارکت عامه در علم دارد، به تشریح این مراحل پرداخت.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در رابطه با تاریخچه ترویج علم در ایران، اظهار داشت: رگه های آغازین فرایند ترویج علم در ایران به آغاز کار رادیو در ایران باز می گردد و این فرایند در ایران هم مانند دیگر کشورها، فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته است. ولی نخستین جرقه های شکل گیری اندیشه جدی در مورد این مورد را شاید بتوان به سال ۱۳۷۸ در هم اندیشی «بررسی راهکارهای گسترش علوم در ایران» دانست.
وی افزود: تاسیس انجمن به صورت نمادین نخستین گام رسمی در ترویج علم در ایران به حساب می آید، ولی قبل از آن هم انتشار مجله هایی مانند دانشمند، پخش برنامه های علمی از رادیو و تلویزیون، مسابقه های علمی و... به شکلی در جهت ترویج علم بوده است.
رییس انجمن ترویج علم ایران در مورد چالش هایی که در ایران در مبحث ترویج علم وجود دارد، اظهار داشت: یکی از این چالش ها، ابهام در تعریف ترویج علم است. این ابهام سبب برداشت های گوناگونی شده است. بنابراین اجماع و وفاق بر سر مبحث ترویج علم ضروری می باشد. ترویج علم؛ فرایند افزایش آگاهی عمومی جامعه نسبت به علم و کاربرد آن در زندگی روزمره و گسترش تفکر علمی در جامعه است.
وی چالش دوم را جایگاه ترویج علم در اسناد بالادستی دانست و افزود: هم اکنون ترویج علم در اسناد بالادستی، جایگاه خوبی ندارد و فقط در نقشه جامع علمی کشور به صورت غیر مستقیم و در برنامه ششم توسعه در حد یک بند به آن پرداخته است.
قدیمی افزود: یکی دیگر از چالش ها اینست که ابزارهای ترویج علم هم اکنون بسیار محدودند و اثربخشی اندکی دارند. همینطور روش های ترویج علم در سطح جهانی، بسیار متنوعند، اما محدود بودن روش های مورد استفاده در ایران تا حدی می تواند استفاده فراگیر از این روش ها را گرفتار مشکل کند. بعلاوه وضعیت ترویج علم، از منظر صنعت فرهنگی هم بسیار ضعیف است و هنوز مواردی مانند ساخت فیلم مستند، انیمیشن، و... در حوزه ترویج علم مرسوم و رایج نشده است.
رییس انجمن ترویج علم ایران چالش های فعالیتهای ترویجی در ایران را در سطوح خرد، میانی و کلان طبقه بندی کرد و اظهار داشت: در سطح خرد چالش هایی مانند کمبود بودجه، کمبود نیروی انسانی کارآمد، نبود ساختار اداری مناسب و نداشتن فضای مناسب می باشد. چالش های سطح میانی، مواردی همچون باور نداشتن به فعالیتهای ترویجی در بین مدیران میانی، اولویت نداشتن فعالیتهای ترویجی در بین پژوهشگران، نبود همراهی و همکاری مؤثر میان سازمان ها و نهادهای دخیل در ترویج علم است. در سطح کلان هم نبود سند استراتژیک و سیاستی در رابطه با ترویج علم، نداشتن ردیف بودجه مشخص، بی توجهی به پژوهش در نظام ترویج علم و نبود استاندارد و شاخصهای مشخص ارزیابی همچون چالش های فعالیتهای ترویجی در ایران است.
قدیمی با بیان اینکه برای ترویج علم در ایران به الگوی خاصی نیازمندیم، تصریح کرد: این الگو و نقشه راه باید قابلیت و توانمندی پیاده شدن در جامعه را داشته باشد و با شاخصهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی وسیاستی ایران تطابق و سازگاری داشته باشد.
به گفته رئیس انجمن ترویج علم ایران، زیست بوم ترویج علم مجموعه ای از افراد، گروه ها و تمامی نقش آفرینان حوزه ترویج علم هستند و این نقش آفرینان، مرز مشخص، منافع و اهداف مشترکی دارند.
قدیمی اظهار نمود: در پروژه انجام شده، الگویی برای زیست بوم ترویج علم در ایران طراحی شد و در این الگو سه بخش دولتی، قانون گذاری و خصوصی ترسیم شده است. تعاملات میان این سه بخش نشان دهنده پیچیدگی نقش ها است.
وی تصریح کرد: ایجاد زیرساخت های ترویج علم، بعنوان منطقه مشترک دو بخش دولتی و خصوصی نشان دهنده کارکرد ویژه این دو بخش در تاسیس زیرساخت های اعتباری، مالی و همینطور برنامه های ترویج علم است و تحقق هر یک از برنامه های ترویج علم، بدون ایجاد چنین زیرساخت هایی ممکن نخواهد بود.
به گفته قدیمی، در مدل زیست بوم ترویج علم احتیاج به یک واحد هماهنگ کننده وجود دارد که می تواند شورای ترویج علم، بعنوان نهاد واحد این نقش را به عهده بگیرد. در این زیست بوم، نهادها و سازمان ها از راه نهاد متولی واحد متخصص می توانند با هم در ارتباط منظم باشند. بازخورد این روابط زنجیره وار به این چرخه باز می گردد و باعث تعادل بین نهادها می شود.
وی در این جلسه پیشنهاداتی مانند دخالت مؤثر دولت در قسمت ترویج علم، ورود بخش خصوصی در امر ترویج علم با همکاری دولت، تشکیل و تاسیس نهادی برای بالا بردن درک عامه از علم، تدوین سیاست های نوین در قسمت آموزش، افزایش تعاملات و فراهم کردن شرایط همکاریهای گروهی در جامعه، توجه به ترویج علم در اسناد کلان ملی و... عرضه داد.
رییس انجمن ترویج علم، چنین نشست هایی را شروع گفتگو در این حوزه دانست و از نقش آفرینان این حوزه دعوت کرد در نشست های آینده حضور پیدا کنند.
منبع: شمال برگ
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب